Böyrəküstü vəzidə törəmə aşkar olunarsa, endokrinoloq müayinəsində olmaq vacibdirmi?
Böyrəküstü vəzlər bədənin hormonal balansını tənzimləyən vacib orqanlardan biridir. Bu vəzlərdə törəmə (adenoma, feoxromositoma, kortikal karsinoma, metastatik şiş və ya kista) aşkar edildikdə, mütləq endokrinoloq müayinəsindən keçmək tələb olunur. Törəmənin funksional olub-olmaması, hormonal aktivlik göstərib-göstərməməsi və bədxassəli olma ehtimalı dəyərləndirilməlidir.
Endokrinoloji müayinənin əhəmiyyəti
Böyrəküstü vəzi törəmələri hormon ifraz edərsə, hipertoniya, şəkərli diabet, osteoporoz, piylənmə, əzələ zəifliyi, həddindən artıq tər ifrazı, taxikardiya, emosional qeyri-sabitlik kimi ciddi sağlamlıq problemlərinə yol aça bilər. Buna görə də, endokrinoloji müayinə və laborator testlər vasitəsilə aşağıdakı göstəricilər yoxlanılmalıdır:
- Kortizol səviyyəsi – Kuşinq sindromunun olub-olmamasını qiymətləndirmək üçün.
- Aldosteron və renin testi – Böyrəküstü vəzin aldosteron ifraz edən törəmələrinin olub-olmamasını təyin etmək üçün.
- Plazma və sidikdə metanefrinlər – Feoxromositoma kimi katexolamin ifraz edən törəmələri aşkar etmək üçün.
- DHEA-S və testosteron testi – Adrenal androgenlərin həddindən artıq ifraz olunmasını təyin etmək üçün.
Diaqnostik görüntüləmə
Böyrəküstü vəzi törəməsinin ölçüsünü, strukturlarını və bədxassəli olma ehtimalını dəyərləndirmək üçün aşağıdakı müayinə üsulları tətbiq edilir:
- Kompüter tomoqrafiyası (KT) – Törəmənin ölçüsünü və sıxlığını təyin etmək üçün.
- Maqnit-rezonans tomoqrafiyası (MRT) – Yumşaq toxuma törəmələrinin dəqiqliklə dəyərləndirilməsi üçün.
- Pozitron emissiya tomoqrafiyası (PET-KT) – Şişin bədxassəli olub-olmamasını təyin etmək üçün.
Böyrəküstü vəzi törəməsi hansı hallarda cərrahi yolla xaric edilməlidir?
Endokrinoloji müayinə və görüntüləmə nəticəsində aşağıdakı hallarda cərrahi müdaxilə tələb oluna bilər:
- Hormon ifraz edən törəmələr – Hipertoniya, şəkərli diabet, osteoporoz və digər hormonal pozğunluqlara səbəb olan aktiv törəmələr.
- Böyük ölçülü törəmələr (≥4 sm) – 4 sm-dən böyük törəmələr malign olma riski daşıdığı üçün çıxarılması tövsiyə edilir.
- Bədxassəli törəmə şübhəsi – Sürətlə böyüyən, qeyri-homogen quruluşa malik və metastaz ehtimalı olan törəmələr.
Nəticə
Böyrəküstü vəzində törəmə aşkarlanması endokrinoloji qiymətləndirmə tələb edən ciddi bir vəziyyətdir. Törəmənin funksional aktivliyi, ölçüsü və bədxassəli olma ehtimalı dəqiq şəkildə analiz edilməlidir. Endokrinoloq tərəfindən aparılan müayinə və testlər nəticəsində xəstəyə uyğun müalicə və ya cərrahi müdaxilə qərarı verilir.