Böyrəküstü vəzi çatışmazlığı nədir və əlamətləri nələrdir?
Böyrəküstü vəzin çatışmazlığı, böyrəküstü vəzlərin korteks qatında istehsal olunan hormonların (xüsusilə kortizol və aldosteron) kafi səviyyədə sintez olunmaması ilə xarakterizə olunan endokrin bir pozğunluqdur. Bu vəziyyət, bədənin müxtəlif funksiyalarını pozaraq ciddi klinik əlamətlərə səbəb ola bilər. Böyrəküstü vəzlər, kortizol, aldosteron, adrenalin və noradrenalin kimi hormonların istehsalını həyata keçirən və endokrin sistemin mühüm hissəsi olan orqanlardır.
Contents
Böyrəküstü vəzi çatışmazlığının səbəbləri
Böyrəküstü vəz çatışmazlığı aşağıdakı səbəblərdən qaynaqlanır:
- Addison xəstəliyi (birincili Adrenal çatışmazlıq) – Böyrəküstü vəzin özünün zədələnməsi və hormonların sintezinin azalması nəticəsində yaranır. Ən çox autoimmun xəstəliklər və infeksiyalar səbəb olur.
- İkincili adrenal çatışmazlıq – Hipofiz vəzinin kortikotropin (ACTH) ifrazının azalması nəticəsində böyrəküstü vəzinin stimulyasiyasının olmaması. Bu, hipofiz pozğunluqları və ya steroid müalicəsinin qəfil kəsilməsi ilə əlaqəli ola bilər.
- Üçüncülü adrenal çatışmazlıq – Hipotalamusun normal fəaliyyətinin pozulması səbəbindən ACTH ifrazının azalması.
Böyrəküstü vəzi çatışmazlığının əlamətləri
Böyrəküstü vəzi çatışmazlığının klinik əlamətləri hormon çatışmazlığının dərəcəsinə və səbəbinə görə dəyişə bilər. Ən yaygın əlamətlər bunlardır:
- Zəiflik və yorğunluq – Kortizolun azalması enerji istehsalını azaldır, bu da gündəlik fəaliyyətlərdə yorğunluğa və zəifliyə səbəb olur.
- Hipotoniya (aşağı qan təzyiqi) – Aldosteron çatışmazlığı səbəbindən natriumun azalması və kaliumun artması, qan təzyiqinin düşməsinə səbəb olur.
- Hipoqlikemiya (aşağı qan şəkəri) – Kortizolun azalması, bədənin qlükoza istehsalını tənzimləmək qabiliyyətini zəiflədir.
- Hiperpiqmentasiya – Dərinin və selikli qişaların tündləşməsi, ACTH-nin kompensasiya olaraq artması ilə əlaqədar meydana gəlir.
- Qastrointestinal problemlər – Ürəkbulanma, qusma və qarın ağrısı, maddələr mübadiləsinin pozulmasından qaynaqlanır.
- Depressiya və psixi dəyişikliklər – Kortizolun azalması, əhval-ruhiyyənin pozulmasına və depressiv vəziyyətlərə səbəb ola bilər.