Aldosteron yüksəkliyi – birincili Hiperaldosteronizm (Konn sindromu) nədir?
Birincili hiperaldosteronizm (və ya Konn sindromu) böyrəküstü vəzinin korteksində aldosteron hormonunun həddindən artıq ifrazı ilə xarakterizə olunan endokrin bir xəstəlikdir. Bu vəziyyət, aldosteronun normadan çox istehsalı ilə əlaqəli olan elektrolit və su balansının pozulmasına, həmçinin qan təzyiqinin yüksəlməsinə səbəb olur. Konn sindromu, əsasən böyrəküstü vəzi adenoması (xoşxassəli şiş) və ya böyrəküstü vəzi hiperplaziyası nəticəsində meydana gəlir.
Aldosteron və funksiyası
Aldosteron, böyrəküstü vəzi korteksinin zona glomeruloza təbəqəsində sintez olunan bir mineralokortikoiddir. Əsas funksiyası bədənin su və elektrolit balansını tənzimləməkdir. Aldosteron, böyrəklərdə natriumun reabsorbsiyasını artıraraq suyun tutulmasına, eyni zamanda kalium və hidrogen ionlarının atılmasına səbəb olur. Bu proses, qan təzyiqinin tənzimlənməsində və elektrolit balansının qorunmasında vacibdir.
Birincili hiperaldosteronizmin səbəbləri
Birincili hiperaldosteronizm, aldosteronun həddindən artıq istehsalına səbəb olan bir neçə əsas vəziyyətlə əlaqəlidir:
- Böyrəküstü vəzi adenoması (Konn şişi) – Böyrəküstü vəzi korteksində inkişaf edən xoşxassəli şiş, aldosteronun aşırı ifrazına səbəb olur. Bu, birincili hiperaldosteronizmin ən yaygın səbəbidir.
- Böyrəküstü vəzi hiperplaziyası – Böyrəküstü vəzi toxumasının genişlənməsi və böyüməsi nəticəsində aldosteron istehsalının artması.
- Böyrəküstü vəzi karsinoması – Nadir hallarda, bədxassəli şişlər aldosteron ifrazını artıraraq hiperaldosteronizmə səbəb ola bilər.
- Genişlənmiş aldosteron inteqrasiyası – Genetik faktorlar da birincili hiperaldosteronizmin inkişafında rol oynaya bilər.
Birincili hiperaldosteronizmin klinik əlamətləri
Aldosteronun yüksək səviyyələri aşağıdakı əlamətlərə səbəb ola bilər:
- Hipertoniya (yüksək qan təzyiqi) – Aldosteronun artması nəticəsində natrium və su tutulur, bu da qan təzyiqinin yüksəlməsinə səbəb olur.
- Hipokalemiya (aşağı kalium səviyyəsi) – Aldosteronun yüksək olması, kaliumun böyrəklərdən atılmasını artırır, nəticədə hipokalemiya inkişaf edir.
- Baş ağrıları və ürəkbulanma – Hipertoniya və hipokalemiya ilə əlaqəli olan bu əlamətlər müşahidə oluna bilər.
- Əzələ zəifliyi və yorğunluq – Kalium çatışmazlığı nəticəsində əzələ funksiyası pozulur.
- Poliuriya və polidipsiya – Suyun tutulması və elektrolit balansının pozulması ilə əlaqəli olaraq, çoxlu sidik və artan susuzluq hissi inkişaf edə bilər.
- Bəzi hallarda, şəkərli diabet – Hiperaldosteronizm insulin müqavimətini artıra bilər, bu da şəkərli diabetə səbəb ola bilər.
Diaqnostika
Birincili hiperaldosteronizmin diaqnozu aşağıdakı testlər vasitəsilə qoyulur:
- Aldosteron və renin nisbəti (ARR) – Bu test, aldosteronun yüksək olduğu və renin səviyyələrinin aşağı olduğu vəziyyətləri aşkar etməyə kömək edir.
- Aldosteron testi – Aldosteronun qan səviyyələri ölçülür.
- Plazma renin aktivliyi testi – Aldosteronun artmasına səbəb olan yüksək renin səviyyələrinin olub-olmaması yoxlanılır.
- Kompüter tomoqrafiyası (KT) və maqnit-rezonans tomoqrafiyası (MRT) – Böyrəküstü vəzinin strukturu və şişlərin olub-olmaması yoxlanılır.
- Adrenal venoz örnəkləmə testi – Böyrəküstü vəzinin hər iki tərəfini qiymətləndirmək və sağ və sol tərəfdəki hormon ifrazını müqayisə etmək üçün istifadə edilir.